آشنايي با نرم افزارهاي طراحي در هنرهاي تجسمي و كاربردي

" نوشتاري درباره دانش طراحي و تکولوژي اطلاعات  در رشته  طراحي صنعتي "


  چكيده :

طراحي صنعتي يكي از مهمترين رشته هاي تجسمي است كه بدليل مطالعات عميق زيبايي شناسي براي طراحي محصولات توليد انبوه  صنعتي،  همانند معماري در دانشكده هاي هنري تدريس ميشود. دانشجويان اين رشته ميبايستي با خلاقيت و نوآوري در طراحي محصولات و محيطها بدنبال انساني تر شدن آنها گام بردارند. اين موضوع از طريق زيبايي شناسي، كاركرد بهتر، آسايش و راحتي استفاده كننده، و رعايت حفظ محيط زيست در فرآيند طراحي بدست مي آيد. در اين رابطه يكي از اصلي ترين ابزارهاي رشته طراح صنعتي، نرم افزارهاي آن ميباشد كه طراح ميتواند با هركدام از آنها طيف وسيعي از امكانات طراحي را بمنظورهاي مختلف در دست داشته باشد. به همين منظور نگارش مقاله حاضر

تلاشي است براي آشنايي علاقمندان و متخصصين طراحي صنعتي كه با هدف امكانات موجود در كشور مطالعه و بررسي شده است .

مقدمه :

در دنياي امروز جايگاه طراحي کجاست ؟

دانش طراحي صنعتي چقدر پيشرفت داشته است ؟

آيا بعنوان يك دانشجو و متخصص طراحي فكر كرده ايد ابزار نرم افزاري شما در حال حاضر چيست؟

 تا چندي پيش معروف بود که مي گفتند هر کس اطلاعات دارد فرمانروايي ميکند ولي امروز ميگويند هر کسي توانايي پردازش و تحليل اطلاعات را دارد قدرتمند است .

بوجود آوردن کتابخانه اي هر چند بزرگ و با ارزش نمي تواند به اندازه ذهن خلاق و تحليلگر شما که قادر است در هر ثانيه بارها و بارها داده ها را به سرعت برق رد و بدل نمايد مورد استفاده قرار گيرد.  مهم ترين منبع انرژي و توليد فکر ، خود شما هستيد .

جملات بالا ممکن است براي عموم مردم ، فراگير و قابل درک باشد ولي نکته مهم اين است که دانش آموختگان رشته طراحي صنعتي در اين ميان چگونه قادر خواهند بود در عصر اطلاعات و ارتباطات ، با آينده اي که هر لحظه در حال وقوع ميباشد روبرو شده و توانايي هاي خود را افزايش دهند ؟

امروزه طراحي صنعتي تبديل به دانش استراتژيک و برنامه ريزي راهبردي شده است ، بطوريکه از آن براي سياست گذاري بازار و رقابت تنگاتنگ در عرصه ارائه خدمات با کيفيت بالاتر و هزينه پايين تر استفاده ميشود . بنابراين در دنياي حرفه اي کار و رقابت مي بايستي با دانش روز و تغييرات آينده آشنا بود تا توانايي بقا و ادامه زندگي و فعاليت وجود داشته باشد .


مانوئل کاستلز ، استاد جامعه شناسي و برنامه ريزي در دانشگاه برکلي کاليفرنيا در کتاب ماه علوم اجتماعي با عنوان ويژه نامه "جهان آينده" بر اهميت عصر اطلاعات تأکيد کرده و وجه تمايز آن را با ديگر اعصار انقلابي مانند انقلاب صنعتي و نوسنگي ،" اتکاي آن به ارتباطات و پردازش اطلاعات" عنوان ميکند .

وي با «جبر تکنولوژيک» خواندن عصر اطلاعات ، مي افزايد :

« در واقع عصر اطلاعات به نوعي محصول سرمايه داري است که ارتباط تنگاتنگي با توسعه يک اقتصاد جديد و پويا دارد که ويژگي آن گردش آزادانه نوآوري ها است » .

سعيد رضا عاملي استاديار دانشکده علوم اجتماعي دانشگاه تهران نيز ميگويد :

شعارهاي اصلي متفکران آينده گرا عبارتهايي است نظير ( « در آينده زندگي کن ، به گونه اي که آن را همچون تاريخ بخواني» « براي تغييرات آينده بايد مهيا شد » و ... ) فهم دقيق تر تغييرات آينده جهان به يک قلمرو نگاه نياز دارد که بتوان بر مبناي آن به فهم اين تحولات پرداخت .

يکي از مهم ترين محور هاي اين بحث « فرد و جامعه در جهان واقعي و جهان مجازي » است .

به گفته آقاي کاستلز ، ما با جبر تکنولوژي روبرو هستيم يعني اجبار براي همگام شدن با تکنولوژي و دانش فني .

يكي از مهمترين دست آورد هاي عصر اطلاعات ، برنامه هاي نرم افزاري هستند كه روز به روز بيشتر به كمك انسان آمده و پيشرفت صنعتي را ساده تر ، دقيق تر و گسترده تر بوجود مي آورند.

از طرف ديگر  ديدگاه در آينده زندگي كن و  براي تغييرات آينده مهيا شو ، هشداري است براي انسان امروز براي توجه به زندگي در آينده .  بدنبال تغييرات سريع و پيشرفت تكنولوژي و صنعت ، محصولات مورد استفاده مردم و در نتيجه تغيير شيوه زندگي جوامع بشري است كه آنها را قادر ميسازد در كمترين زمان عادات و روش زندگي خود را عوض كنند .

بطور مثال ، تبديل روش هاي پخت و پز از اجاق هاي خانگي به سوي انواع دستگاه هايي رفته كه از امواج راديويي ، مادون قرمز ، نور و حتي انرژي خورشيدي استفاده ميكنند .


تغييراتي كه در بخش ارتباطات راه دور اتفاق افتاده تلفن همراه را تبديل به كامپيوتري همه كاره نموده ، و دستگاه هاي اطلاع رساني و ر اهنماي توريستي كه با انواع نرم افزار ها ، مردم را در محيط شهري راهنمايي ميكنند و حتي كارهاي بانكي آنها را انجام ميدهند ، همگي بدنبال نياز آشكار سرعت بخشيدن به امور روزمره زندگي و نياز به پاسخگويي سريع را در بخش هاي مختلف كار و زندگي نشان ميدهد .

ديگر امروزه ، زندگي در محيط شهري و تعامل در دنياي پيشرفته ، "جبر تكنولوژيك" را براي انسان هاي دنياي جديد و عصر اطلاعات و ارتباطات كاملاً نشان ميدهد . بتدريج ، انواع سخت افزارها و نرم افزارها ، وارد زندگي خصوصي و محيط هاي فردي مردم شده و روز به روز خدمات بيشتري را براي انسان ها انجام ميدهند .


ولي بد نيست بدانيد كه بسياري از اتفاقات و تغييرات در دست توانمند طراحان صنعتي و در ذهن خلاق آنها شكل ميگيرد .

به گفته يكي از شركت هاي طراحي ، يا تغيير را بپذيريد يا نابود شويد ، اين جمله بخوبي نشان ميدهد كه اگر انسان ها با تغييرات و نياز هاي دنياي جديد همگام نباشند ، ديگر جايي در عرصه رقابت و توليد و حتي هم صحبت شدن با افراد دنياي جديد را نخواهند داشت . آقاي وثوقي در يكي از سخنراني ها با تكيه بر دانش طراحان صنعتي و قدرت آنها در شكل گيري جهان آينده عنوان ميكند كه حدود 80 % از برنامه نويسان و ايده پردازان شركت مايكروسافت از فارغ التحصيلان اين رشته هستند .

دانستن چنين موضوعاتي براي دانش جويان و فراگيران و حتي فارغ التحصيلان طراحي صنعتي بخصوص در ايران بسيار حائز اهميت ميباشد‌ ، زيرا باعث ميشود با انگيزه بيشتر و علاقه مندي باينكه در تغييرات آينده نقش بزرگي ميتواند ايفا نمايد ، تأثيرات فكري و عملي خود را بيشتر و بهتر ظاهر نمايد . در دنياي نرم افزار ، شناسايي ابزار تكنولوژي اطلاعات كه مي تواندكمك موثر در روند طراحي و ارتباطات ذهني طراح با ديگران داشته باشد ، در مقام ويژه اي قرار دارد . در اين خصوص بايد گفت كه نرم افزار هاي پر قدرت امروزي را مانند موجود زنده اي ميدانند كه ميتواند خدمات دنياي مجازي را براي ما فراهم آورد . در حقيقت ، موجوديت و موفقيت طراحان در اين است كه قادر باشند در هر دو جهان واقعي و مجازي زندگي را تجربه نموده و دستاوردهاي بهتري را براي ساكنين اين كره خاكي به ارمغان بياورند .

بنابراين دوباره از خود بپرسيد كه از تحولات دنياي سايبرنتيك آينده و تأثير طراحي در اين تحولات چه ميدانيد ؟

با كداميك از اين موجودات زنده نرم افزاري آشنا هستيد و براي ارئه كار خود در سطوح مختلف ابتدايي تا پيشرفته و دو بعدي تا سه بعدي از كدام استفاده مينماييد ؟

در اينجا ، با در نظر گرفتن اهميت دنياي مجازي ، برخي از نرم افزارهاي مهم و كاربردي كه ميتواند مورد استفاده طراحان بخصوص در كشور ايران واقع شود ، معرفي و شناسايي ميگردد ، اميد است كه از اين موجودات زنده نهايت استفاده را ببريد يا حداقل آگاه باشيد كه چه برنامه هايي در راستاي تخصص طراحي و ارتباطات دنياي طراحي و دنياي واقعي مورد استفاده قرار ميگيرد.

همانطور كه ميدانيد طراحان صنعتي براي انجام پروژه هاي طراحي از طيف وسيع نرم افزارهاي دو و سه بعدي استفاده ميكنند.

نرم افزارهاي دو بعدي از نظر خروجي فايل ها به دو دسته Vector و Bitmap تقسيم بندي ميشوند كه شناخته شده ترين نرم افزارها در دسته Bitmap عبارتند از :

  • Adobe Photoshop
  • Adobe Image Ready
  • Corel Painter
  • Alias Sketch Book

و در دسته Vector ها :

  • Corel Draw
  • Adobe Illustrator
  • Free Hand

نرم افزار هاي سه بعدي از نظر سيستم كاري به دو دسته Mesh و Nurbes تقسيم بندي ميشوند . نرم افزارهايي كه بر اساس سيستم Mesh كار ميكنند ، بيشتر كاربرد گرافيكي و نرم افزارهايي كه بر اساس سيستم Nurbes كار ميكنند ، داراي كاربرد صنعتي هستند كه خود به سه دسته :

  • CAD ( Computer Aided Design )
  • CAE ( Computer Aided Engineering )
  • CAM ( Computer Aided Manufacturing )

تقسيم بندي ميشوند .

شناخته شده ترين نرم افزارهاي سه بعدي در ايران بصورت زير فهرست شده اند :

1.     3D Max


يكي از قويترين نرم افزارهاي انيميشن در دنيا است كه بر مبناي سيستم Mesh كار ميكند . 3DMax جوابگوي نياز هاي طيف وسيعي از كاربران است ولي بقيه نرم افزارهايي كه با سيستم Mesh كار ميكنند از دقت ابعادي و محاسباتي قابل قبولي برخوردار نيستند لذا ساختن Object هاي صنعتي در آن به هيچ عنوان توصيه نميشود ولي بالعكس داراي پتانسيل Render بالايي است و تعداد زيادي Plugin هاي Render بر مبناي آن ارائه شده است كه بعضي از آنها جزء قويترين ابزارهاي Render در دنيا ميباشند ، مانند Render Pipe  ، Brazil ، Mental Ray و ... .

     Maya.2

به عقيده بسياري ، قويترين نرم افزار انيميشن دنيا است و طيف كاملي از قابليت هاي Object سازي ، Render و انيميشن را يكجا دور هم جمع كرده است . قابليت رندر Maya زبانزد خاص و عام است شايد جالب باشد كه بدانيد دايناسورهاي پارك ژوراسيك همگي رندرهاي  Maya هستند !

اين نرم افزار بر اساس سيستم Mesh  كار ميكند لذا به كاربران طراحي صنعتي و معماري توصيه نميشود .

     Auto Cad.3

همه نام اين نرم افزار را شنيده ايم ، Auto Cad قويترين برنامه دنيا در زمينه ترسيم هاي فني دو بعدي است و همه ساله قابليت هاي جديدي به آن اضافه ميشود ، لذا توصيه ميشود براي پرينت يا پلات گرفتن نقشه هاي فني دو بعدي حتماً از Format هاي اين برنامه كه Auto Cad DWG و Auto Cad DXF  ميباشند ، استفاده نماييد . اين نرم افزار قابليت ساخت Object هاي سه بعدي با دقت بالا را دارد ولي ساختن اين Object ها در فضاي سه بعدي  Auto Cad كاري بس دشوار و زمان بر است ، لذا Object سازي سه بعدي در اين فضا براي طراحان صنعتي توصيه نمي شود ( نرم افزار هاي خيلي بهتري براي اين كار وجود دارد ) ،

 بالعكس ساختن موضوعات و محصولات مرتبط با معماري در اين نرم افزار راحت و سريع انجام ميپذيرد و استقبال از اين بخش تا حدي بوده كه نرم افزاري جداگانه بنام Archi Cad ، بطور اختصاصي براي كاربران معماري ارائه شد .

4.     Solid Works


اين نرم افزار بر اساس سيستم Solid كار ميكند و يكي از سريعترين و بهتيرن نرم افزارها براي كاربرهاي صنعتي است البته اشتباه نكنيد منظورمان حجم هاي پيچيده و فرميك Product هاي طراحي صنعتي نيست ، بلكه منظور قطعات مكانيكي بكار رفته در آن است . اين نرم افزار يكي از كامل ترين نقشه ها و برش ها را براي قطعات در اختيار كاربر ميگذارد و در سال هاي اخير بسياري از كارگاه هاي تراشكاري و قالب ساري در ايران از اين نرم افزار استفاده ميكنند.

Pro Engineer.5

يكي از كامل ترين و با سابقه ترين نرم افزار هاي CAM ميباشد كه جوابگوي طيف وسيعي از نيازهاي صنعتي است از  Objectسازي و رندر گرفته تا محاسبات لوله كشي داخل ساختمان !

براي كار كردن با اين نرم افزار بايد دوره آموزشي ويژه اي در بخش آموزشي شركت نويسنده برنامه بگذاريد و هزينه اين دوره 48 روزه به قدري بالاست كه فقط از عهده كارخانجات و شركت هاي بزرگ بر مي آيد . براي اجراي اين نرم افزار احتياج به سيستم هاي قدرتمند ، فراتر از حد متوسط سيستم هاي خانگي ميباشد ، به همين دليل اين نرم افزار تا حد زيادي در ايران ناشناخته باقي مانده است .

    Alias Studio Tools.6


كامل ترين نرم افزار ارائه شده براي طراحان صنعتي در سرتاسر دنيا ميباشد . اين نرم افزار تنها نرم افزار طراحي صنعتي است كه شما ميتوانيد از اولين مراحل طراحي شامل اسكيس و اسكچ زدن تا ساختنObject  سه بعدي ، گرفتن رندر و انيميشن و حتي دسته بندي كردن و اسلايد بندي كارها براي نمايش از طريق مونيتور يا ويدئو پروجكشن را در آن انجام بدهيد . اين نرم افزار به عنوان يك واحد درسي در بسياري از كالج هاي طراحي دنيا تدريس ميشود و مسلط بودن به آن يك فاكتور مهم براي كمك به استخدام شدن شما در يك استوديوي ديزاين محسوب ميشود . اين نرم افزار بر اساس سيستم Nurbes كار ميكند و از دقت و كيفيت بالايي براي پروژه هاي صنعتي بر خوردار است .

  7.     ‍Catia


قويترين نرم افزار CAM در دنيا است كه به سفارش شركت كرايسلر آمريكا در دهه 80 نوشته شد و تا مدت ها به عنوان نرم افزار سازماني كرايسلر محسوب ميشد . شما در اين نرم افزار ميتوانيد كليه بخش هاي يك فرايند صنعتي شامل طراحي ، محاسبات ، طراحي قالب و برنامه ريزي خطوط توليد را يكجا به انجام برسانيد . يكي از جالب توجه ترين بخش هاي اين نرم افزار ، نرم افزار ارگونومي داخل پك برنامه اصلي است كه در كمتر نرم افزاري مشابه آن ديده شده است . اين نرم افزار بر اساس سيستم Nurbes كار ميكند و Object هاي ساخته شده در فضاي اين نرم افزار از دقت بالايي بر خوردار است . اين نرم افزار از اوايل دهه 90 بتدريج طراحي شده و در دسترس عموم قرار گرفت و شما براي اجراي بدون مشكل آن ، نياز به يك سيستم سخت افزاري در حد     Silicon Graphic داريد . از مشكلات كار كردن با اين نرم افزار زياد بودن شاخه هاي نرم افزار و نبودن منابع آموزشي مناسب در ايران ميباشد .

Rhinoceros.8


يكي از سريع ترين و كار آمد ترين نرم افزار هاي Object سازي سه بعدي در دنيا است كه بر اساس سيستم Nurbes كار ميكند و در دهه80 به سفارش شركت BMW توليد شده و تا مدت ها نرم افزار سازماني براي انجام پروژه هاي طراحي صنعتي در اين شركت بوده است . نكته جالب درباره اين نرم افزار Interface ساده و دوستانه آن مي باشند كه يادگيري و كار كردن با آن را بسيار راحت نموده است و اين نرم افزار در واقع ويژگي هاي مثبت دو نرم افزارAuto Cad  و  Studio Toolsرا يكجا گرد هم آورده است . اين نرم افزار فاقد بخش رندر در سطح بقيه نرم افزارهاي مشابه است و صرفاً بطور تخصصي روي Object سازي تمركز كرده است . براي گرفتن رندر Plugin هاي متنوعي براي آن ارائه شده اند كه مطرح ترين آنها عبارتند از : Flamingo ،  Pinguin ، Tree Frag

اين برنامه طيف كاملي از Export هاي و Import ها را ساپورت ميكند كه به شما امكان ميدهد كه Object خود را از فضاي برنامه هاي ديگر مانند : Maya و Max رندر بگيريد ، آن را براي استريو ليتوگرافي بفرستيد و يا از آن خروجي CNC كرفته و براي ساخت قالب ارسال كنيد .

قابل توجه است كه نرم افزارهاي متنوع ديگري نيز در همين زمينه ها وجود دارند كه اكثراً ناشناخته اند و امكان تهيه كردن و يا آموزش ديدن آنها در ايران كمتر از ساير برنامه ها است لذا تنها بذكر خلاصه اي از آنها بسنده ميكنيم .

9.     Icem

نرم افزار مخصوص طراحي اتومبيل بر پايه سيستم Nurbes .

10.Form Z


نرم افزار مخصوص طراحي محصول و پرزانته هاي سريع بر اساس سيستم Nurbes . جالب است بدانيد كه كريم رشيد تنها با اين نرم افزار كار ميكند و اگر شما طالب باشيد تا در استوديوي او در كاليفرنيا مشغول بكار شويد بايد حتماً به اين برنامه مسلط شويد .

11.Modo

جديدترين برنامه Object سازي و رندر بر اساس سيستم  Mesh.

12.Silo

نرم افزار مجسمه سازي سه بعدي بر اساس سيستم Mesh

معرفي قلم نوري


امروزه توانايي اسكچينگ طراحان صنعتي به تعداد ماژيك هايشان خلاصه نميشود . قلم هاي نوري حساس به فشار دست يكي از قويترين سخت افزارها براي انتقال حركت دست طراح بداخل يك محيط نرم افزاري ميباشند . با استفاده از اين قلم ها شما به ميليونها رنگ و صدها قلم دسترسي داريد و انواع Edit هاي مختلف را ميتوانيد روي كار خود انجام دهيد و در آخر هم نتيجه كار شما ميتواند با هر ابعادي پرينت و با پلات شود . حرفه اي ترين توليدكننده قلم هاي نوري براي كاربران حرفه اي مانند طراحان صنعتي و گرافيست ها ، شركت Wacom ميباشد كه محصولات خود را با Pad هايي از سايزA6  تا A3 توليد مينمايد .

اين شركت بطور اختصاصي نرم افزار Painter كه يكي از قويترين نرم افزار هاي اسكچينگ با قلم نوري در دنيا است را به شركت نويسنده نرم افزار Corel سفارش داد و اولين Verison اين برنامه با نام Corel painter Classic به بازار آمد. اكنون اين نرم افزار در Verison هاي 6.0 - 7.0 - 8.0 و IX در بازر موجود است .

اكنون با آگاهي از اين اطلاعات تلاش كنيد تا افراد خبره و موفق و همكار خود را شناسايي نموده و بوسیله تعامل با آنها به پيشرفت خود و دنياي طراحي كمك نماييد.


چند نمونه از طرحهای مبلمان و طراحی داخلی که قبل از اجرای پروژه توسط طراحان و نرم افزارهای متفاوت طراحی شده است :


  نتيجه گيري :

در دنياي امروزه آگاهي از نرم افزارها و تجهيزات تكنولوژي جديد براي دانشجويان و فارغ التحصيلان رشته طراحي صنعتي يك ضرورت بشمار مي آيد.

نزديكترين همكاران طراحان صنعتي در دانشگاه و حتي دنياي كار حرفه اي، طراحان داخلی، معماران و گرافيست ها هستند.

بنابراين توصيه ميشود كه دانشجويان اين رشته با تعامل و ارتباط با همكاران آينده خود، و استفاده از امكانات و ابزار صحيح و جديد نرم افزاري ، بدنبال ارائه هرچه بهتر ايده ها و تفكرات طراحي خود و ارتقاي كيفيت طراحي بپردازند.


سيد رضا حسيني لاهيجي

فوق ليسانس طراحي صنعتي از دانشگاه تهران

مشاور سازمان زيباسازي و مدرس دانشگاه