بومی سازی، لازمه ایجاد هویت در مبلمان شهری

وحید محمدی

کارشناس ارشد معماری از دانشگاه شهید بهشتی تهران

 

1- چکیده

طراحي مبلمان شهري، علاوه بر جنبه‌هاي عملكردي، بعنوان نمادهاي فرهنگ سازي هر جامعه‌اي مي‌باشند. در واقع، نمي‌توان طراحي مبلمان شهري را بعنوان علمي جداي از مقوله‌هاي فرهنگ، جامعه شناسي، زيبايي شناسي، اقتصاد، روان شناسي و غيره بحساب آورد.

هم اكنون، مبلمان شهري، بعنوان يكي از نمادهاي مهم هويت و اصالت هر جامعه‌اي محسوب مي‌شوند كه طبيعتاً مي‌بايست نماينده‌ي خوبي براي اعتقادات و باورهاي غالب جامعه باشد.

در جامعه‌ي ايراني، همانند اكثر جوامع، باورها و اعتقاداتي وجود دارد كه به ايجاد فرمها، نقشها، سمبلها و نمادهايي منجر شده و اين فرمها و نمادها با روان مردم ايران مأنوستر و هماهنگتر مي‌باشد، بنابراين، در صورت استفاده از اين نقشها و سمبلها، موجب جاودانگي طرح و مردم وار شدن اثر مي‌شود.

2.   مقدمه

امروزه، حفظ هويت و اصالت، مسأله‌ي مهمي است كه ذهن اكثر افراد فرهنگي را به خود جلب كرده ‌است. همچنين، بسياري از متخصصين، به انجام فعاليت‌هايي در اين زمينه مبادرت نموده‌اند. در بسياري از شهرها و مراكز تجمعي دنيا، نمونه‌هايي از بومي سازي‌ها به منظور هويت سازي رؤيت مي‌شود.

از ديد يك هنرمند طراح، كليه‌ي عناصر و المانهايي كه بصورت مبلمان در يك مجموعه‌ي شهري وجود دارند، داراي دو ويژگي مهم هستند، شخصيت منحصر بفرد و شخصيت مرتبط.

  • شخصيت منحصر به فرد: با توجه به كاربرد و فرم، شخصيت هر يك از مبلمان شهري نسبت به ديگر عناصر و المان‌ها متمايز مي‌شود. اين شخصيت منحصر به فرد تا حد زيادي از نوع ماهيت و عملكرد آن تأثير مي‌پذيرد.
  • شخصيت مرتبط: عليرغم شخصيت منحصر به فرد، بدليل قرارگيري مبلمان در يك مجموعه شهري، وجود اشتراكات كالبدي در بين آنها الزامي مي‌باشد، اشتراكاتي كه از نوع تعادل و توازن ساختاري است، اين اشتراكات در نهايت به عامل مهمي تحت عنوان هماهنگي بصري منجر مي‌شود.

3. تأثير فرهنگي مبلمان شهري بر جامعه:

به باور متخصصين فن، محيط و فرهنگ بر يكديگر تأثير متقابل دارند. محيط پيراموني هر فرد، بر شخصيت و رفتار او تأثير بسزايي دارد.

از آنجايي كه محيط دربرگيرنده‌ي بهمراه عناصر و المانهاي متشكله‌ي آن محدوده‌ي محسوس انسان مي‌باشند، لذا اين عناصر بر روان انسان تأثير شگرفي دارد.

در گذشته‌هاي نه چندان دور، انسان با طبيعت مأنوس بوده و تأثير زيادي از آن مي‌گرفته، ولي در دنياي امروز انسان بيشتر با محيط مصنوع و انواع مبلمان شهري در تماس است، بنابراين مي‌بايست تا حدامكان اين محيط مصنوع و مبلمان مأنوس با انسان باشد.


4.  بومي سازي مبلمان شهري:

  • لزوم ايجاد هماهنگي بصري بين مبلمان و ديگر عناصر شهري: آنچه باعث مي‌شود بين عناصر اصلي شهري با مجموعه شهري همگوني احساس شود، ايجاد هماهنگي بصري است. براي ايجاد هماهنگي بصري، بهترين روش استفاده از نمادهاي بومي منطقه‌اي و شهري مي‌باشد كه تحت عنوان بومي‌سازي از آن ياد مي‌شود.

  • نمادهاي معماري، بعنوان الگوهاي طراحي نمادهاي شهري: در هر شهر و كشوري، عناصر معماري وجود دارند كه مهمترين نمادهاي آن سرزمين بحساب مي‌آيند. به همين دليل، استفاده از برخي شاخصه‌هاي معماري ايران، در مبلمان شهري، كاري منطقي و درست به نظر مي‌رسد.

 

  • چگونگي بومي سازي: از نمادهاي منطقه‌اي، به منظور بومي سازي، مي‌توان در بدنه، محوطه، تركيب عناصر، كف‌سازي, جداره‌سازي, سقف‌سازي, تنديس‌ها و تابلوها و غيره استفاده نمود.

   نتيجه گيري:

از مجموعه مطالب فوق چنين نتيجه مي‌شود كه بومي سازي بدلايل زير الزامي بنظر مي‌رسد:

  • هويت سازي.
  • مأنوس سازي محيط با روان انسان.
  • ماندگار نمودن طرحها.
  • رسيدن به مجموعه‌اي همخوان با محيط پيراموني.
  • ايجاد محيطي دلپذيرتر و مطلوبتر براي مردم.
  • بومي سازي، بستر مناسبي است جهت فرهنگ‌سازي و معرفي بخشي از اصالت‌هاي ملي.
  • ايجاد انسجام مناسب بين كليه‌ي المانهاي شهري.

همچنين، براي بومي سازي موارد زير را لحاظ نمود:

  • درخصوص هر مبلمان شهري، به فراخور ميزان كاربرد و اهميت، مي‌توان المانها و عناصر بومي‌ساز اضافه نمود.
  • به جهت همسان‌سازي مبلمان، مي‌توان چند قالب كلي را بعنوان راهنماي طراحي مورد نظر قرار داد.
  • نقش‌هاي هندسي ايراني، راهگشاي خوبي براي بومي سازي مي‌باشند.

       منابع و مآخذ:

  • معماري ايران: آ. پوپ، مترجم: غلام حسين صدري افشار، چاپ دوم 1370، انتشارات نقش جهان.
  • فضا، زمان، معماري: زيگفريد گيدئين، مترجم: منوچهر مزيني، چاپ چهارم 1374، انتشارات علمي و فرهنگي.
  • معماري اسلامي ايران: محمد كريم پيرنيا، غلام حسين معماريان، چاپ سوم 1374، انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
  • تأثير معماري و شهر بر ارزشهاي فرهنگي (مقاله)، محمد نقي زاده.
  • وحيد محمدي، مجموعه طراحيهاي مبلمان شهري.
  • Mimar architecture in develop (magazine), No. 33~36

با تشکر از همکاری جناب آقای استاد لاهیجی در تهیه و گرداوری مقالات سایت