( زيباسازي و كيفيت زندگي شهري)

 

 شهر و شهرنشيني - واژه آشنا و قدرتمندي است كه مفاهيم مختلفي را در ذهن تداعي مي‌كند  :

قانونمندي، نظم، سرعت، تمدن و....

شهر، تنها شامل بناها نيست، بلكه فضاي بين ساختمانها، كوچه، ميدان، فضاي سبز،‌ عناصر پركننده، كاربريها و حضور و همراهي مردم است كه موجوديت شهر را مي‌سازد و به آن بها مي‌دهد.

مردم فعاليتهاي خود را در قالب 3 پهنه : زندگي، كار، تفريح، در فضاهاي عمومی انجام مي‌دهند.

چهره شهر مانند موزه و نگارخانه‌اي است كه هر روز نمايشگاه آثار متنوع مردم و منظر تاریخ و فرهنگ تمدن    بشری است

فضاي شهر، محيط زندگي شهروند را تشكيل مي‌دهد. بنابراين مديران، طراحان و افراد متخصص مي‌بايستي محيط را بگونه‌اي تجهيز كنند كه شرايط زندگي و زيست محيطي آن از "سطحي عالي" برخوردار باشد.

امروزه شهرها مانند شركتها با هم به رقابت مي‌پردازند :   تلاش براي زيباتر شدن، كارآمد بودن و ارائه هويتي با ارزش،  چرا كه در اينصورت قادر خواهند بود توجه جهاني، جذب گردشگر و بازار سرمايه و استعداد را بخود اختصاص دهند.

جامعه امروزي بطرف كاربردي نمودن فضا پيش مي‌رود و زيبايي تنها زماني ظاهر و درك ميشود كه نيازهاي اساسي جامعه برآورده شده باشد.

به همين دليل رشد و توسعه "كيفيت زندگي شهري" و نگاه "انسان مدارانه" مورد توجه قرار گرفته است.

كيفيت، مفهومي چند وجهي است كه از طريق "واقعيت فيزيكي موجود" مانند "زيبايي محيط و اجزاي آن" و "پاسخگويي به نياز انسانها"، درذهن و روان آدمي شكل ميگيرد و تبديل به تجربه­اي مطلوب و خوشايند ميگردد.

"كيفيت فضاي شهري" يعني "تركيب بندي فضاهاي باز و بسته"، بگونه‌اي كه از نظر "عملكرد و زيبايي"  ، رضايت بخش باشد.

طرح " ارتقای كيفيت فضاي شهر تهران" به منظور دستيابي به "كيفيت فضايي اثر گذار" در حوزه‌هاي سكونت، فعاليت و فراغت، و "چشم‌اندازي مطلوب" براي "ساماندهي و طراحي سطوح مختلف شهري" مورد مطالعه قرار خواهد گرفت ، بطوريكه سياستهاي اجرايي را از سطح كلان تا خرد تحت پوشش قرار دهد.

ناديده گرفتن اصول علمي و مطالعات اجتماعي فرهنگي و همچنين پاسخگويي سريع به مديران بالادستي و پيروي از سلايق شخصي و فردي،  طراحي منظر و نصب تجهيزات مبلمان شهري را به جايي مي‌رساند كه تنها به عرصه‌ها و جزيره‌هاي كوچك و "ملاحظات اجرايي و خرده كاري" خواهد شد و از حوزه تزئين ظاهري و بي‌كيفيت فراتر نخواهد رفت.

مشكل اساسي فضاهاي شهري امروز اينست كه در عرصه‌هاي وسيع و پيچيده به آساني نمي‌توان با محيط شهر "روابط حسي مطلوب و دلپذير" برقرار نمود.

هنوز در بسياري از فضاهاي شهري، روابط و نيازهاي انساني توجه نشده است. براي "حضور و استفاده مردم از فضاهاي عمومي"، امكانات مفيد و با كيفيت، بسيار محدود و ناچيز است.

بنابراين قبل از هرگونه مداخله در سطوح كلان شهري، بايستي اهداف شكل‌گيري و جايگاه پروژه‌هاي شهري تعريف شود و شاخصه‌هاي بصري اداراك محيط و كيفيت فضايي مورد بازشناسي قرار گيرد.

واقعيتي كه تاكنون بدرستي درك نشده است كه در تجهيز فضاهاي عمومي و ارتقاي كيفيت محيط، هيچ اقدام مؤثر و هوشمندانه‌اي صورت نميگيرد مگر اينكه بر مبناي شناخت واقعيت باشد.‌

ده پیشنهاد و راهکار برای بهبود کیفیت محیط و زیباسازی چهره شهر تهران

 

1-  تفاهم نظر مسئولان، مدیران و مردم :

همکاری دولت و مجموعه شهرداری

هماهنگی کلیه مدیران و مسئولین شهری

دعوت از هنرمندان و متخصصین

مشارکت مردمی

 

2-  بازسازی و نوسازی:

فضای عمومی یک شهر تنها جنبه کاربردی ندارد.

"توجه به نیازهای انسانی از دیدگاه معنوی، روانی و هویت شناسی"

 

3- طبیعت شهری :

فضاهای طبیعی شهر شناسایی و نگهداری شوند.

توسعه فضای سبز،      احترام به پرندگان،       گسترش طبیعت گردشگری،    حرکت و صدای آب ...

 

4- پیاده ­رو و پیاده ­راه :

فضاهای عمومی با قابلیت دسترسی پیاده

 

5- مناسب­سازی و توانبخشی :

فضای شهر برای حداکثر افراد جامعه قابلیت استفاده داشته باشد :

معلولین، کودکان، سالمندان و...

 

6- هویت شهری:

شناسایی الگوها و نمادهای با ارزش برای باز زنده­سازی نشانه­ها و هویت شهر و محله­های آن

 

7- ارتباط ملی و بین ­المللی

تبادل اطلاعات، آگاهی از دانش روز و پروژه­های شهری مختلف

 

8- کیفیت و تعالی:

بعنوان یک اصل در تمامی موارد رعایت شود

 

9- نقاط عطف بصری:

ایجاد و توسعه چشم اندازهای عمومی و نشانه­های شهری

 

10- نگهداری و حفاظت:

برنامه ­ریزی برای حفظ طرحهای ایجاد شده

و نگهداری ارزشهای قدیمی و سنتی شهر ...

 

...................................................................................................................................................

 

سید رضا حسینی لاهیجی - کارشناس ارشد طراحی صنعتی از دانشگاه تهران

 

مشاور طراحی و زیباسازی شهری -  عضو مرکز مطالعات تخصصی مدیریت شهری    umic.ir

مشاور سازمان زیباسازی شهر تهران